In deze pandemische tijden durft mijn geest al eens vaker dan anders afdwalen naar de grotere vragen, zowel persoonlijk, globaal als universeel. Hier blijf ik eerder in de globale regionen hangen, waar de huidige pandemie zich ook manifesteert.

Enkele woorden in onze favoriete zoekrobot verder leiden mij naar een schat aan informatie, waar je alweer jaren – als niet langer – kan vertoeven, maar ook verdwalen. BBC Future is ditmaal het resultaat van mijn zoektocht, meerbepaald hun reeks Grand Challenges. Aangevat in 2017 beschrijft de BBC hier een lijst van 12 grote uitdagingen. In een vervolg hierop laat ze 50 experten aan het woord over de uitdagingen van de 21ste eeuw.

In enkele seconden van gedachten, naar een paar zoekwoorden, tot een website die een brein in “information overload” kan storten. Het is toch verbazend – verwonderend – hoeveel kwaliteitsvolle informatie je kostenloos in enkele seconden aan je ooglenzen en vingertippen hebt.
Het zijn wondere tijden, maar ook overdonderende tijden. Overweldigend en ondanks wat we als mens graag willen geloven, toch onbeheersbaar. Hoe de natuur ons nog eens met de neus op dat feit drukt, merken we inderdaad wanneer een ingrijpend natuurlijk fenomeen – momenteel een pandemie – zich voordoet.

Het doet me nogmaals zoeken naar perspectief, maar verder dan een zekere relativering en een sterk vertigo geraak ik eigenlijk niet.

Mijn gedachte is zoals zo vaak:

Veel is in theorie of gedachten mogelijk – of dat denken we toch – , maar de realiteit zal ons in de vorm van de toekomst wel inhalen.

Blijkt dat bijvoorbeeld, naast zoveel anderen ongetwijfeld, Bill Gates in 2017 al waarschuwde voor pandemieën zoals de huidige. Het mooie is dat hij samen met zijn vrouw Melinda zijn filantropisch denkgoed ook in daden weet om te zetten. Er blijkt hieruit zelfs een meer globale verzameling van initiatieven te zijn ontstaan.
Dus mijn pessimistische ingesteldheid is gelukkig niet altijd gerechtvaardigd. Hoewel ik uit de documentaire “Inside Bill’s Brain” op het einde toch een gemengd gevoel overhoud; ondanks al zijn fantastische ondernemingen blijkt Bill zijn doelstellingen toch niet helemaal te halen. Het maakt hem wel menselijk en daarin schuilt een grote schoonheid, maar ook tragiek.

Ik denk dat we uiteindelijk allemaal gewoon moeten aanvaarden dat we slechts mensen zijn, met al onze beperkingen die daarbij horen.

En stellen we ook wel de juiste vragen? Enkel door er te stellen zullen we ze ook kunnen aanscherpen natuurlijk. Uit dit artikel over ongelijkheid bijvoorbeeld blijkt namelijk dat het niet altijd duidelijk is wat we precies moeten nastreven, zelfs als dat op het eerste zicht helder is. In de vervolgboeken Homo Deus en 21 Lessons for the 21st Century op zijn boek Sapiens, kaart ook Harari aan dat we ons als menselijke soort dringend moeten gaan afvragen wat we willen bereiken.

Het zou zomaar kunnen – en lijkt mij zelfs zeer waarschijnlijk – dat onze huidige manier van leven, globaal genomen, onvermijdbaar leidt tot het instorten van de samenleving. De vraag is dan wat onze drijfveer kan zijn in het aanpakken van de wereldproblemen. Of ben ik nu echt té fatalistisch wanneer ik het woord “onvermijdbaar” gebruik?
De waarheid is dat ik het niet weet natuurlijk, maar elke samenleving uit onze geschiedenis heeft ongetwijfeld gedacht dat ze eeuwig zou blijven bestaan of enkel zou verbeteren. We klampen ons nog steeds vast aan vooruitgangsoptimisme, maar naar mijn aanvoelen zijn er inmiddels zoveel barsten in dat idee gekomen dat we het vroeg of laat – en wegens de tijdsgeest van de huidige pandemie, eerder vroeg – zullen moeten laten varen.

Het is mijn mening, mede gebaseerd op wat ik al heb gelezen natuurlijk, dat we enkel voor langere duurzame tijd kunnen standhouden als soort, indien we aan een gestaag tempo verder evolueren en dus tegen onze instincten in onze eigen “vooruitgang” – en daarmee globale impact – afremmen tot onder een zeker maximum, zijnde de draagkacht van deze aardbol. Daarbij bovendien niet alleen onze eigen soort, maar ook alle andere vormen van leven en natuur in acht nemend. Onze bescheiden plaats leren kennen op deze bol.

Om eens met een positieve noot te proberen afsluiten:

Het doel kennen is al de halve weg naar de bestemming.